12 Eylül 1980 Askeri Darbesi ülkemizde ne kadar derin izler açsa da bir türlü sinemamızda o günü tam anlamıyla anlatan bir film yapılmamıştır.Ancak 12 eylül darbesinin kıyısından köşesinden geçen bazen komedi filmi arasında anlatan, bazen de darbenin hayatlar üzerindeki etkisini anlatan sinema filmleri mevcuttur.Düşünün ki bir darbe olmuş ve 1 milyon 683 bin kişi fişlenmiş,230 bin kişi yargılanmış, 7 bin kişi hakkında idam cezası istenmiş ve bunun sonucunda 517 kişiye idam cezası verilmiş.Haklarında idam cezası verilen kişilerden de 50 si asılmış.388 bin kişiye ise pasaport verilmemiştir.Darbe dönemini daha iyi anlatan filmlerin yakın bir gelecekte çıkmasın diler ve uzatmadan darbe filmleri listesine geçmek isteriz.
Not:Filmlerin sıralaması yapılırken filmin kalitesinden öte darbe’nin ne kadar anlatıldığı öncelik olmuştur.Yapımların bir kısmında sadece darbeye değinilmiştir.Sizlerde listemiz hakkında YORUM yapabilirsiniz.
Darbe Filmleri
20. Av Zamanı – 1988 – Yön: Erden Kıral
2. Ankara Film Şenliği’nde en iyi film ödülünü alan film Berlin Film Festivali’ne de kabul edilmiştir.
19. Babam Askerde – 1994 – Yön: Handan İpekçi
Yönetmenin ilk uzun metraj filminin konusu babaları tutuklanan 3 çocuğun hapishane görüş günlerinde tanışmasını konu alır.
18. Babam ve Oğlum – 2005 – Yön: Çağan Irmak
12 Eylül darbesinin arka planda işlendiği filmde darbenin yıllar boyu süren acısı izleyicilere aktarılmıştır.
17. Beynelmilel – 2006 – Yön: Sırrı Süreyya Önder, Muharrem Gülmez
Darbe sonrası sıkıyönetim sebebiyle sokağa çıkamayan ve dolayısıyla para kazanamayan müzisyen bir grubun geçim sağlayabilmek için buldukları yöntemi anlatan yapım, trajikomik bir politik filmdir.
16. Bu Son Olsun – 2012 – Yön: Orçun Benli
Sokaklarda yaşamını devam ettiren beş evsizin darbe sonrası yaşadıklarını mizahi bir dilde anlatan filmde Engin Altan Düzyatan, Hazal Kaya, Orhan Eşkin ve Mustafa Üstündağ gibi oyuncular rol almıştır.
15. Prenses – 1986 – Yön: Sinan Çetin
Prenses filmi 12 Eylül öncesi hayatları konu almaktadır.Devrimci militan olan Tarık ile fotoğrafçı Selim’in arasında kalan bir kadın Nevre’in hayatının konu alındığı film tam da bir darbe filmi değildir aslında. Film aslında Apolitik bir filmdir ve 12 eylül darbesinde de bir taraf değildir.Filmde Serpil Çakmaklı, Tunç Okan, Mahmut Hekimoğlu, Mehmet Esen ve Talat Bulut gibi oyuncular yer almıştır.
14. Hükümet Kadın – 2013 – Yön: Sermiyan Midyat
Senaryosunu ve yönetmenliğini Sermiyan Midyat’ın üstlendiği film Komedi filmidir.Listemizde olmasının sebebi ise ucundan kıyısından da olsa darbeye nüfuz etmesidir.
13. Vizontele Tuuba – 2004 – Yönetmen: Yılmaz Erdoğan
Yılmaz Erdoğan’ın senaristliğini, oyunculuğunu ve yönetmenliğini üstlendiği Komedi filmi Vizontele Tuuba az da olsa darbe dönemine değinen bir yapımdır.Özellikle filmin son sahnesindeki Sezen Aksu’nun seslendirdiği Gülümse şarkısı ve otobüsün gidişi sahnesi ile efsane bir filmdir.Filmde Yılmaz Erdoğan, Tarık Akan, Altan Erkekli, İclal Aydın, Demet Akbağ, Tuba Ünsal ve Tolga Çevik rol almıştır.
12. O… Çocukları – 2008 – Yön: Murat Saraçoğlu
Altan Erkekli, Demet Akbağ, Özgü Namal, İpek Tuzcuoğlu, Sarp Apak ve Sezin Akbaşoğulları gibi oyuncuların rol aldığı filmin senaristide Sırrı Süreyya Önder dir.dram ve trajik komik olayların işlendiği film 1981 askeri darbe yönetimini farklı bakış açısıyla anlatmaktadır.
Filmden Bir Replik;
-Biz seninle dünyaya aynı yerden bakmıyoruz.
+Ama aynı dünyaya bakıyoruz..
11. Sen Türkülerini Söyle – 1986 – Şerif Gören
Politik eylemlerden dolayı darbe öncesi hapishaneye giren bir ve 7 yıl işkencenin ardından dışarıya çıktığında her şeyi değişmiş olarak görmektedir. Filmde Kadir İnanır, Sibel Turnagöl, Tunca Yönder, Merih Fırat ve Şerif Gören rol almıştır.
10. Uzlaşma – 1991 – Yön: Oğuzhan Tercan
Abdi İpekçi suikastını ve 12 Eylül darbesinden öncesini konu alan filmde Halil Ergün, Nur Sürer, Berhan Şimşek, Kutay Köktürk ve Salih Kalyon gibi oyuncular yer almaktadır.Filmin müziklerini ise Zülfü Livaneli yapmaktadır.
9. Eylül Fırtınası – 2000 – Yön: Atıf Yılmaz
12 Eylül sonrasının anlatıldığı film darbeyi çocuk gözüyle irdelemiştir.Annesi ve babası gözaltına alınan bir çocuğun yaşadıklarını anlatan film çok radikal bir film olmamıştır.Tüm çıplaklığıyla 12 Eylül irdelenmemiş sadece bir bakış açısında gösterilmiştir.Filmde Tarık Akan, Nejat İşler, Hazım Körmükçü, Kutay Özcan, Deniz Türkali ve Zara rol almıştır.
8. Gülün Bittiği Yer – 1998 – Yön: İsmail Güneş
12 Eylül darbesi ve işkenceleri..Bu sefer farklı bir açıdan.Bu sefer başrolümüz devrimci değil.Kendi halinde yaşayan İslami kimlikli bir vatandaşımızın gördüğü işkenceler anlatılmaktadır.Darbe ve masumlar çizgisinde anlatılan film, aynı zamanda darbenin insan hayatları üzerindeki etkisini irdelemiştir.Film 1999 yılında 21. Siyad Türk Sineması Ödüllerinden de ödül almıştır.Filmin adını da aldığı “Gülün Bittiği Yer” isimli parçanın sözleri Ömer Lütfi Mete’ye, bestesi Haluk Levent’e aittir.Cüneyt Arkın, Tolga Tibet, Yağmur Kaşifoğlu, Bülent Bilgiç ve Mümtaz Sevinç gibi oyuncular rol almıştır.
7. Zincirbozan – 2007 – Yön: Atıl İnaç
Abdi İpekçi suikastı ile başlayan bir dönemin anlatıldığı politik film Zincirbozan’ın senaryosunu Avni Özgürel yazmıştır.Dönemin siyasi kadrolarına da rol verilen film siyasiler gözünden darbeyi anlatmaktadır.Filmde Bülent Emin Yarar, Suavi Eren, Altan Akışık, Ayşe Tunaboylu, Suna Selen ve Orhan Aydın rol almıştır.
6. Uçurtmayı Vurmasınlar – 1989 – Yön: Tunç Başaran
Çok fazla ödülede sahip film 1989 yılında Türkiye’nin ilk Oscar Aday Adayı filmi de olmuştur ancak seçilememiştir.Beş yaşındaki bir çocuğun gözünden kadınlar hapishanesinin anlatıldığı filmin çekimleri ise Ankara Merkez Kapalı Ceza ve Tutukevi’nde gerçekleştirilmiştir.Filmde Ozan Bilen, Nur Sürer, Füsun Demirel, Rozet Hubeş ve Sevgi Sakarya rol almıştır.
5. Ses – 1986 – Yön: Zeki Ökten
Yönetmen Zeki Ökten de 12 Eylül darbesi sonrası hapiste işkence görenlerin darbe sonrası hayatlarını irdelemiştir.Yılların yaşanan olaylar karşısında yavaş ilerlemesi ve insan psikolojisinin irdelendiği film işkencecinin sesi üzerinden ilerlemektedir.Senaryosunu Şeref Gür’ün yazdığı filmde Tarık Akan, Nur Sürer, Kamran Usluer, Güler Ökten ve Orhan Çağman rol almaktadır.
4. Sis – 1988 – Yön: Zülfü Livaneli
Fikret Kuşkan, Uğur Polat, Rutkay Aziz, Menderes Samancılar ve Elia Kazan gibi oyuncuların rol aldığı filmin hem senaristi hem de yönetmeni Zülfü Livaneli dir.Bir çok ödülde alan filmde 12 Eylül darbesi öncesi İstanbul da yaşayan bürokrat bir ailenin hikayesi anlatılır.
3. Suyun Öte Yanı – 1991 – Yön: Tomris Giritlioğlu
Yönetmenliğini Tomris Giritlioğlu’nun senarisrliğini ise Feride Çiçekoğlu üstlenmiştir.Feride Çiçekoğlu’nun aynı isimli kitabından sinemaya aktarılan film 1980 yılında tutuksuz yargılanan öğretim üyesi Ertan ve sevdiği kadın Nihal’in Cunda Adasında yaşadıkları anlatılmaktadır.
2. Dikenli Yol – 1986 – Yön: Zeki Alasya
12 eylül öncesi siyasi olaylara karışan Hüseyin olaylara karışması neticesinde abisini kaybetmiştir.Ailesinin adeta suçlu olarak gördüğü Hüseyin’in büyük şehre göç etmekten başka bir şansı kalmamıştır. Kadir İnanır ve Hülya Koçyiğit’in rol aldığı yapım politik dram türündedir.
1. Bütün Kapılar Kapalıydı – 1990 – Yön: Memduh Ün
1990 yılında Ankara Uluslararası Film Festivalinden 6 ödül birden alan yapım aynı yıl Antalya Altın Portakal Film Festivalinden de “En İyi Senaryo” Ödülünü almıştır.Filmde darbe dönemi hapiste işkence gören bir kızın darbe sonrası hayata yabancı kalmasını anlatmaktadır.Aslı Altan ve Uğur Polat’ın da rol aldığı film, darbelerin insan hayatı üzerine etkisini irdelemektedir.
Bonus: Eve Dönüş – 2006 – Yön: Ömer Uğur
https://www.youtube.com/watch?v=EeWgftUKsXA
Tek suçu ev sahibiyle arasının kötü olması olan bir adam düşünün.Siyasete karışmayan evli ve bir çocuk babasının dahi bir iftira ile hapse girmesinin konu alındığı filmde işkencenin insan psikolojisi üzerine etkileri anlatılmıştır. Memet Ali Alabora, Sibel Kekilli, Savaş Dinçel ve Altan Erkekli’nin de rol aldığı film işkence sahneleri ile de insanın içini burkmaktadır.